Transformative Learning: Reflections on 40 Years of Head, Heart, and Hands at โรงเรียนธารทองพิทยาคม

     ผู้ที่ลงมือปลูกต้นไม้ ทั้งที่รู้ว่าไม่มีโอกาสได้นั่งใต้ร่มเงาของมันนั้น อย่างน้อยที่สุดก็เป็นผู้ที่เริ่มจะเข้าใจในความหมายของชีวิต  - รพินทรนาถ ฐากุร

     จากโรงเรียนแห่งนี้ไปนาน 40 ปีแล้ว คราวนี้ (4 กุมภาพันธ์ 2568) ได้กลับมาอีกครั้งในสถานะกรรมการติดตาม ตรวจสอบ ประเมินผลและนิเทศการศึกษา สพม. บุรีรัมย์ ที่มี รอง ผู้อำนวยการเขตพื้นที่ฯ บุญชาย โชยรัมย์เป็นหัวหน้าคณะ ฯ....

      ในระหว่างนั้น โรงเรียนให้บริการเด็กบ้านไกลด้วยการเปิดห้องเรียนที่ว่าง ให้เป็นหอพักเพื่อให้เด็ก (ชาย/หญิง) ได้อาศัย แทนการเดินทางไป-กลับระหว่างบ้านกับโรงเรียน..

       นักเรียนส่วนใหญ่มีฐานะยากจน มาพักโรงเรียนเพียงนำข้าวสารใส่ถุงปุ๋ยเป็นเสบียงติดตัวมาเท่านั้น..ครูผู้ดูแลจึงออกแบบหลักสูตรโดยใช้ปัญหาการดำเนินชีวิตเป็นฐาน (Problem - based learning)

     

       รอง ผอ. สพม บร. บุญชาย โชยรัมย์

        การวิเคราะห์ปัจจัยเพื่อความอยู่รอดไม่ใช่เรื่องยากสำหรับเด็กเหล่านั้นเลย ประสบการณ์จริงจากครอบครัวคนยากไร้ พวกเขาได้ผ่านบทเรียนมาแล้วอย่างช่ำชอง..

        "ทำนา เลี้ยงปลา เลี้ยงไก่ ปลูกผักสวนครัวเหล่านี้ คือแหล่งอาหารในชีวิตประจำวันของพวกเขา.." 

        ชีวิตรวมหมู่ แบ่งงาน แบ่งการ แบ่งความรับผิดชอบคือ พลังของความสำเร็จ งานของพวกเขาไม่แบ่งเป็นตารางตายตัว เหมือนตารางเรียนในห้องเรียนตามหลักสูตร กระทรวงศึกษาธิการแต่แบ่งตามสมอง สองแขนและหัวใจ 

       ทักษะ สมรรถนะเพื่อความอยู่รอดสอนโดยสัญชาตญาณ (Instinct) ซึ่งเป็นความรู้ที่มีมาแต่กำเนิดทำให้สามารถทำได้เองโดยไม่มีใครสอน

       เช้าจรดเย็นคือ Transformative learning เป็นการเรียนรู้เพื่อทำให้ชีวิตกลมกลืนกับธรรมชาติของการดำรงอยู่....

ศน.วาสนาไทย วิเศษสัตย์และศน.ชนิศนันท์ เรืองอชิรพนธ์ ศึกษานิเทศก์ประจำฯ 

       การเรียนรู้ ไม่เน้นศาสตร์ใดศาสตร์หนึ่งเพียงลำพัง หากแต่สอนให้ผู้เรียนเห็นภาพใหญ่ของชีวิต ที่เชื่อมโยงทุกสรรพสิ่งเข้าด้วยกัน ผ่านการทำงานด้วยมือ คิดด้วยหัวสมองและรักสรรพสิ่งด้วยหัวใจ พวกเขาไม่มี 0, ร, มส..ไม่มีใครเก่งกว่าใคร..

       "มีแต่ข้าว ปลา อาหารไว้กินอิ่มกว่าอยู่ที่บ้าน มีส่วนที่เหลือนำไปขายตลาดหลังเลิกเรียน..." เหล่านี้คือ ผลลัพธ์การเรียนรู้ (Learning outcomes) เป็นสำคัญ..

       

       การเรียนรู้ร่วมกันในหอพัก คือการใช้ชีวิตดั่งอาศรมที่งดงาม เปิดกว้างและโอบกอดแนวคิดใหม่ ๆ เกิดการเรียนรู้การใช้ชีวิตร่วมกันแบบ เอาใจเขามาใส่ใจเรา..พึ่งพากันและกันด้วยสายสัมพันธ์ที่เท่าเทียม (Empathy) 

        ผืนดินที่ผลิตข้าวปลาอาหารและพืชผัก เพื่อเลี้ยงชีพนี้คือ ผืนดินอันอุดมด้วยความรัก ที่ทำหน้าที่เป็นเนื้อนาบุญ ให้ต้นไม้ทุกสาขาความคิดได้เติบใหญ่...

        จนหอพักแห่งนี้ได้กลายเป็นแหล่งวิทยาการ การเรียนรู้เพื่อการพึ่งตนเองของนักเรียนรุ่นแล้วรุ่นเล่า...

        ครู-อาจาย์สาขาการงานอาชีพ คือ ครูผู้สืบสานการเรียนการสอน จากต้นไม้เล็กกลายเป็นต้นไม้ใหญ่และเป็นป่าทั้งป่าให้ผู้คนที่ผ่านเข้ามาได้พักอาศัย ใช้ชีวิตร่วมกันอย่างกลมกลืน ด้วยสายสัมพันธ์แบบเอาใจเขามาใส่ใจเรา ไม่ใช่เพราะความสงสาร เวทนาและอเนจอนาถ....

  คณะนักเรียนและครูรุ่นปัจจุบันกล่าวต้อนรับด้วย 5 ภาษาสากล....

       แม้รูปแบบความสัมพันธ์แบบอาศรม จะแปรเปลี่ยนไปเป็นความสัมพันธ์ในรูปแบบโรงเรียนกระแสหลักไปแล้ว แต่องค์ประกอบเชิงโครงสร้างของการเรียนรู้ที่เน้นสมอง สองแขนและหัวใจ ยังดำรงอยู่ตลอดระยะเวลา 40 ปีที่ผ่านมา โดยมีครูซึ่งครั้งหนึ่ง ได้ผ่านการเรียนรู้ในฐานะนักเรียนคนหนึ่งในอาศรมแห่งนี้..เป็นผู้สืบสาน เป็นครูที่เป็นเสมือนพันธุ์ไม้ที่มี D.N.A. ทางความคิดเป็นผู้ทรงไว้ 

     ผอ.ณัฏฐชัย เอี่ยมสร้อยและคณะ  ครูผู้สืบสานที่เป็นอดีตนักเรียนอาศรม

         สำหรับผู้ผ่านทาง...กิจกรรมการเรียนรู้ที่คงอยู่ จะชี้ชวนให้คนพบเห็น ได้ลงมือทำงานจากงานอันเรียบง่าย เช่น ทำสวน ปลูกผัก ทำครัว ทำอาหาร ล้างจาน ขุดดิน สร้างทาง อันจะเป็นการแผ้วถางวิถีให้หลุดออกจากโลกของความคิด ที่หมุนวนอยู่แต่ในสมอง ไปสู่โลกความจริงที่เริ่มได้ง่าย ๆ ด้วยการใช้มือทำงานที่เชื่อมประสานสมองและหัวใจ...

       รองผอ. บุญชาย โชยรัมย์ ประธานคณะอนุกรรมการ ก.ต.ป. น. สพม.บุรีรัมย์ ซาบซึ้งใน Transformative learning เป็นอย่างดี เพราะในช่วงเวลาดังกล่าว ท่านคือนักเรียนคนหนึ่งในอาศรมอันอบอุ่นนั้น........

Reference:

รายงานติดตาม ตรวจสอบ ประเมินผลและนิเทศการศึกษา (ก.ป.ต.น.) ประจำภาคเรียนที่ 2 ปีการศึกษา 2567 โรงเรียนธารทองพิทยาคม อำเภอลำปลายมาศ จังหวัดบุรีรัมย์

สาทิศ กุมาร (2567). Transformative Learning. เรียนเปลี่ยนโลก (ฉบับปกอ่อน). เชียงใหม่: โอเพ่น โซไซตี้.