พลิกมิติการศึกษา : สพม.บุรีรัมย์ใช้ MetaX เจาะ Effect Size ชี้ชัด Active Learning "ปัง" แต่ส่งเสริมการอ่าน "ต้องคิดใหม่"..

การนำ MetaX มาเป็นแนวทางเชิงกลยุทธ์ในการพัฒนาคุณภาพการศึกษาในสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาบุรีรัมย์

         การพัฒนาคุณภาพการศึกษาในระดับเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษา มีบทบาทสำคัญอย่างยิ่งต่อการยกระดับคุณภาพผู้เรียนและระบบการศึกษาโดยรวม เขตพื้นที่เป็นกลไกเชื่อมนโยบายระดับชาติกับการปฏิบัติจริงในโรงเรียน การพัฒนาที่เป็นระบบจะช่วยให้โรงเรียนสามารถปรับใช้แนวนโยบายให้สอดคล้องกับบริบทท้องถิ่น และตอบสนองต่อความต้องการของผู้เรียนได้ตรงจุด

         นอกจากนี้ การพัฒนาในระดับเขตพื้นที่ยังช่วยสร้างความเสมอภาคทางการศึกษา โดยลดความเหลื่อมล้ำระหว่างโรงเรียนขนาดใหญ่กับขนาดเล็ก รวมถึงโรงเรียนที่อยู่ในชนบทหรือมีทรัพยากรจำกัด อีกทั้งยังเป็นเวทีสำคัญในการส่งเสริมและพัฒนาครู ผู้บริหาร และบุคลากรทางการศึกษา ผ่านการอบรม ติดตาม และสนับสนุนอย่างต่อเนื่อง ซึ่งส่งผลโดยตรงต่อคุณภาพการเรียนรู้ของผู้เรียน

         การพัฒนาคุณภาพในระดับเขตพื้นที่ยังช่วยสร้างระบบติดตาม ตรวจสอบ และประเมินผลที่โปร่งใส ใช้หลักฐานเชิงประจักษ์เป็นฐาน ทำให้การประเมินคุณภาพมีความน่าเชื่อถือและนำผลไปใช้ปรับปรุงได้จริง พร้อมทั้งเปิดโอกาสให้ชุมชน ท้องถิ่น และภาคส่วนอื่นเข้ามามีส่วนร่วม ส่งผลให้การพัฒนามีความยั่งยืน

         กล่าวโดยสรุป การพัฒนาคุณภาพการศึกษาในระดับเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษา คือหัวใจของการสร้างความมั่นคง เสมอภาค และมาตรฐานคุณภาพของการศึกษาไทย เพื่อให้ผู้เรียนก้าวทันการเปลี่ยนแปลงในศตวรรษที่ 21 และสามารถแข่งขันได้ในระดับสากล

         เพื่อให้การพัฒนาคุณภาพการศึกษาบรรลุผลดังกล่าว สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน จึงกำหนดให้มีคณะกรรมการติดตาม ตรวจสอบ ประเมินผล และนิเทศการศึกษา (ก.ต.ป.น.) ขึ้น ซึ่งมีบทบาทสำคัญในการยกระดับคุณภาพการศึกษาในระดับเขตพื้นที่และสถานศึกษา โดยทำหน้าที่กำกับและสนับสนุนการจัดการศึกษาให้เป็นไปตามมาตรฐานที่กำหนด ตลอดจนสร้างระบบที่โปร่งใส ตรวจสอบได้ และเน้นผลสัมฤทธิ์ของผู้เรียนเป็นเป้าหมายหลัก

        บทบาทสำคัญของ ก.ต.ป.น. ได้แก่ การ ติดตาม การดำเนินงานตามนโยบาย แผนงาน และโครงการของสถานศึกษา เพื่อให้มั่นใจว่ามีการปฏิบัติอย่างสอดคล้องและมีประสิทธิภาพ การ ตรวจสอบ เพื่อสร้างความเชื่อมั่นว่าทรัพยากรถูกใช้ไปอย่างคุ้มค่า และเป็นไปตามหลักธรรมาภิบาล การ ประเมินผล โดยอาศัยข้อมูลเชิงประจักษ์และเครื่องมือที่น่าเชื่อถือ เพื่อตรวจวัดคุณภาพและมาตรฐานการศึกษาอย่างแท้จริง และการ นิเทศการศึกษา เพื่อให้คำปรึกษา แนะนำ และสนับสนุนการปรับปรุงการจัดการเรียนการสอนให้เกิดผลลัพธ์ที่ยั่งยืน

        นอกจากนี้ ก.ต.ป.น. ยังมีบทบาทในการเชื่อมโยงความร่วมมือระหว่างเขตพื้นที่ โรงเรียน ชุมชน และหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เพื่อให้ทุกภาคส่วนมีส่วนร่วมในการพัฒนาคุณภาพการศึกษาอย่างต่อเนื่อง

         กล่าวโดยสรุป ก.ต.ป.น. คือกลไกสำคัญที่ทำให้ระบบการศึกษามีคุณภาพ โปร่งใส ตรวจสอบได้ และมุ่งสู่การพัฒนาผู้เรียนอย่างรอบด้านและยั่งยืน

        เพื่อเป็นหลักประกันในการพัฒนาคุณภาพการศึกษา ในช่วงทศวรรษที่ผ่านมา การพัฒนาคุณภาพการศึกษาได้หันมาให้ความสำคัญกับ Evidence-based Practice (EBP) มากยิ่งขึ้น โดยเฉพาะการอ้างอิงจากฐานข้อมูลวิจัยเชิงประจักษ์อย่าง MetaX ที่รวบรวมผลการศึกษาเชิงเมตา (meta-analysis) ทั่วโลก เพื่อสังเคราะห์ปัจจัยที่ส่งผลต่อผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนอย่างเป็นระบบ การใช้หลักฐานดังกล่าวช่วยให้การกำหนดนโยบายและแนวทางการพัฒนาการศึกษามีความแม่นยำ โปร่งใส และน่าเชื่อถือยิ่งขึ้น สาระสำคัญของแนวโน้มใหม่มีดังนี้

        1. ใช้ฐานข้อมูลวิจัยระดับโลกในการตัดสินใจ MetaX และงานวิจัยสากลให้ข้อมูลเปรียบเทียบผลการศึกษาจำนวนมาก ครอบคลุมทั้งปัจจัยด้านการสอน ผู้เรียน ครู ผู้ปกครอง และระบบการบริหาร ทำให้ผู้กำหนดนโยบายสามารถระบุว่า “อะไรมีผลจริง” และ “ขนาดของผลกระทบมากน้อยเพียงใด” (effect size) จึงช่วยลดการใช้นโยบายที่ไม่เกิดผลเชิงประจักษ์

        2. เชื่อมโยงการประเมินคุณภาพกับการเรียนรู้ที่แท้จริง แนวโน้มใหม่ไม่ได้มองการประเมินเพียงเป็นเครื่องมือวัดผลลัพธ์ แต่เป็นการตรวจสอบว่าปัจจัยเชิงกระบวนการ เช่น การใช้ Active Learning, การให้ฟีดแบ็กที่มีคุณภาพ, การสร้างแรงจูงใจในการเรียน ฯลฯ มีผลต่อคุณภาพผู้เรียนจริงหรือไม่ การอ้างอิงจากเมตา-อะนาไลซิสจึงทำให้การประเมินคุณภาพ “จับต้องได้” และมีความน่าเชื่อถือมากขึ้น

         3. การปรับใช้ในบริบทท้องถิ่น

แม้ฐานข้อมูล MetaX จะมาจากหลากหลายประเทศ แต่การนำมาใช้ในไทยจำเป็นต้อง “แปลความ” ให้เข้ากับบริบทของโรงเรียน ชุมชน และทรัพยากรที่มีอยู่ แนวโน้มใหม่จึงมุ่งเน้นการใช้หลักฐานร่วมกับการวิจัยเชิงปฏิบัติการในโรงเรียน เพื่อให้การพัฒนามีความเหมาะสมจริง

         4. การประเมินเชิงระบบและการมีส่วนร่วม การใช้หลักฐานเชิงวิจัยถูก

บูรณาการเข้ากับกระบวนการนิเทศ ติดตาม และประเมินผล โดยเน้นให้ครู ผู้บริหาร ผู้ปกครอง และผู้กำหนดนโยบายมีส่วนร่วมตีความข้อมูลเชิงประจักษ์ร่วมกัน ส่งผลให้การประเมินไม่ใช่เพียงการ “ตัดสิน” แต่เป็นการ “พัฒนา” อย่างต่อเนื่อง

         สรุป แนวโน้มใหม่ของ Evidence-based Practice ชี้ให้เห็นว่า การใช้ฐานข้อมูลระดับสากล เช่น MetaX ร่วมกับการวิจัยเชิงปฏิบัติการในพื้นที่ จะช่วยยกระดับการประเมินคุณภาพการศึกษาให้มีความโปร่งใส ตรวจสอบได้ และน่าเชื่อถือมากขึ้น ที่สำคัญ การประเมินเช่นนี้ยังทำหน้าที่เป็น “เข็มทิศ” ในการพัฒนาการเรียนรู้ของผู้เรียนและคุณภาพของระบบการศึกษาในระยะยาว (www.Visiblelearningmetax.com) 

        จากรายงานเชิงวิเคราะห์ผลการพัฒนาคุณภาพการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาบุรีรัมย์ ปีการศึกษา 2564 และ 2567 เสนอแนะเชิงวิจัยว่า ควรมีการติดตามผลในระยะยาว เพื่อเปรียบเทียบการเปลี่ยนแปลงคุณภาพการศึกษาระหว่างปีการศึกษาต่อเนื่อง และศึกษาปัจจัยที่ส่งผลต่อความสำเร็จ ดังนั้นในระยะต่อไปควรเน้นการยกระดับจาก "ความยอดเยี่ยมเชิงปริมาณ" สู่ "ความก้าวหน้าเชิงคุณภาพลึก" เพื่อรองรับการเปลี่ยนแปลงทางการศึกษาในศตวรรษที่ 21 และสร้างผลลัพธ์ที่ยั่งยืนต่อผู้เรียนและสังคม (สุริยา เผือกพันธ์. 2568) 

        จากแนวโน้มใหม่ของ Evidence-based Practice ชี้ให้เห็นว่า การใช้ฐานข้อมูลระดับสากล เช่น MetaX ร่วมกับการวิจัยเชิงปฏิบัติการในพื้นที่ จะช่วยยกระดับการประเมินคุณภาพการศึกษาให้มีความโปร่งใส ตรวจสอบได้ และน่าเชื่อถือมากขึ้น (สุริยา เผือกพันธ์, 2568) 

        สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาบุรีรัมย์ (สพม.บุรีรัมย์) ภายใต้การกำกับติดตามของคณะกรรมการติดตาม ตรวจสอบ ประเมินผล และนิเทศการศึกษา (ก.ต.ป.น.) ได้รายงานผลการดำเนินงานภาคเรียนที่ 1 ปีการศึกษา 2568 พบว่า โรงเรียนในสังกัดทั้ง 66 แห่ง ได้ยกระดับคุณภาพอย่างก้าวกระโดด โดยมีถึง 64 โรงเรียนได้ระดับคุณภาพ “ยอดเยี่ยม” และ 2 โรงเรียนอยู่ในระดับ “ดีเลิศ” คะแนนเฉลี่ยรวมทั้งเขตพื้นที่อยู่ที่ 4.866 ระดับยอดเยี่ยม สะท้อนถึงความแข็งแรงของระบบการติดตามและพัฒนาคุณภาพการศึกษา ที่มุ่งเน้นทั้งผลสัมฤทธิ์และความสุขของผู้เรียนควบคู่กัน

        เมื่อศึกษาประเด็นสำคัญพบว่า ด้านผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน มีคะแนนเฉลี่ยด้านวิชาการ 4.841 ระดับยอดเยี่ยมโดยมีจุดแข็ง ในด้านการจัดการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) ได้คะแนนสูงสุด 4.968 ขณะเดียวกันยังมีจุดที่ต้องพัฒนาเป็นพิเศษคือ ด้านการส่งเสริมการอ่านทุกที่ทุกเวลา ได้คะแนนต่ำสุด 4.589 

        นอกจากนี้ เมื่อวิเคราะห์เชืงลึก ถึงขนาดผลกระทบ (Effect Size) พบว่า 

ด้านวิชาการ  d ≈ 0.43  ผลปานกลาง  น่าพอใจและเหนือค่าอ้างอิงทั่วไป ด้านผลการจัดการเรียนรู้เชิงลึก (Active Learning)  d ≈ 0.59 ใกล้ระดับสูง  เป็นสัญญาณว่า Active Learning ให้ผลชัดเจนและคุ้มค่าที่จะขยายผล ส่วนการส่งเสริมการอ่าน  d ≈ 0.11 ให้ ผลเล็กมาก หมายความว่าคะแนนสูงแต่ความแตกต่างจาก baseline เพียงเล็กน้อย 

        ด้วยเหตุนี้สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาบุรีรัมย์จึงได้เห็นความสำคัญของการพัฒนาคุณภาพการศึกษาโดยอิงฐานข้อมูลการวิจัยที่แข็งแกร่งจาก MetaX เป็นแนวทางกลยุทธ์มาประยุกต์ใช้กับความท้าทายในโลกแห่งความเป็นจริง โดยผสานแนวคิด MetaX และหลักฐานเชิงวิจัย ลงไปในแต่ละส่วนของการติดตามตรวจสอบประเมินผลและนิเทศการศึกษา เพื่อเป็นหลักฐานที่แสดงให้เห็นว่า เขตพื้นที่การศึกษาสามารถนำข้อมูลเชิงลึกไปใช้เพื่อสร้างการเปลี่ยนแปลงที่มีความหมายในบริบทเฉพาะของเขตพื้นที่ได้....

เอกสารอ้างอิง :

สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาบุรีรัมย์. (2564). รายงานผลการติดตาม ตรวจสอบ ประเมินผลและนิเทศการศึกษา (ก.ต.ป.น.) ปีการศึกษา 2564

_________________. (2567). รายงานผลการติดตาม ตรวจสอบ ประเมินผลและนิเทศการศึกษา (ก.ต.ป.น.) ปีการศึกษา 2567 

สุริยา เผือกพันธ์.(2568). แนวโน้มใหม่ของการใช้หลักฐานเชิงวิจัย (Evidence-based Practice) จาก MetaX และงานวิจัยสากล เพื่อการพัฒนาคุณภาพการศึกษาและการประเมินที่น่าเชื่อถือ. https://suriyapunt.blogspot.com 2025/09 

______________ . (2568). รายงานเชิงวิเคราะห์ผลการพัฒนาคุณภาพการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาบุรีรัมย์ ปีการศึกษา 2564 และ 2567. https://suriyapunt.blogspot.com 2025/09

_______________. (2568). พลิกวิกฤตผลสัมฤทธิ์: สพม.บุรีรัมย์ใช้ PDIA/PLC ขับเคลื่อน 66 โรงเรียนสู่คุณภาพยอดเยี่ยม. https://suriyapunt.blogspot.com 2025/09 

Corwin. (2024). การเรียนรู้ที่มองเห็นได้ (Visible Learning MetaX) www.Visiblelearningmetax.com [พฤศิกายน 2024].