สภาวะลื่นไหล (Flow State) กับงานนิเทศการศึกษา

  

               บิดาแห่งการใหล

       แนวคิดของ มิฮาย ชิกเซนต์มิฮายี (Mihaly Csikszentmihalyi) นักจิตวิทยาชาวฮังการี-อเมริกัน เป็นหัวใจสำคัญที่เชื่อมโยง "ความสนใจ" (Interesting is everything) เข้ากับ "ความมีชีวิตชีวา" (Aliveness) และ "การเติบโตในแนวตั้ง" (Vertical Growth)  แนวคิดหลักของเขาคือ สภาวะลื่นไหล (Flow State)

🌊 สภาวะลื่นไหล (Flow State)

      Flow คือ สภาวะทางจิตวิทยาที่บุคคลจมดิ่ง (Deep Immersion) และมีสมาธิอย่างเต็มที่กับกิจกรรมที่กำลังทำ จนกระทั่งไม่รู้สึกถึงสิ่งอื่นใดรอบข้าง เป็นช่วงเวลาที่พวกเขารู้สึกว่าตนเองมีส่วนร่วมอย่างสมบูรณ์ และกำลังทำงานหรือทำกิจกรรมได้อย่างดีที่สุด

      สภาวะนี้ทำให้เกิดความรู้สึก สุข (Joy) และ เติมเต็ม (Fulfillment) อย่างแท้จริง ซึ่งเป็นสิ่งที่ตรงกันข้ามกับความรู้สึกว่างเปล่าหรือไร้จุดหมายของภาวะหมดไฟประเภท 2 

     1. องค์ประกอบสำคัญของสภาวะ Flow

         Csikszentmihalyi ค้นพบว่า Flow ไม่ได้เกิดขึ้นโดยบังเอิญ แต่เกิดจากองค์ประกอบที่สำคัญ 9 ประการ ซึ่งรวมถึง:

          1. เป้าหมายที่ชัดเจน (Clear Goals): ผู้เรียนรู้ว่าตนเองกำลังทำอะไร และมีจุดมุ่งหมายเฉพาะเจาะจง

         2. ข้อมูลสะท้อนกลับทันที (Immediate Feedback): รู้ผลลัพธ์ของการกระทำได้ทันที ทำให้สามารถปรับปรุงและพัฒนาได้ต่อเนื่อง

         3. ความสมดุลระหว่างทักษะและความท้าทาย (Balance of Challenge and Skill): นี่คือหัวใจสำคัญที่สุดของแนวคิด Flow 

             หาก ความท้าทายสูง แต่ ทักษะต่ำ จะนำไปสู่ ความวิตกกังวล (Anxiety)

             หาก ความท้าทายต่ำ แต่ ทักษะสูง จะนำไปสู่ ความเบื่อหน่าย (Boredom)

            Flow เกิดขึ้นเมื่อทั้งสองปัจจัยมีความสมดุลกันในระดับที่เหมาะสม (The Flow Channel)

        4. การสูญเสียความตระหนักในตนเอง (Loss of Self-Consciousness):

           ลืมความกังวลส่วนตัว ลืมว่าคนอื่นจะคิดอย่างไร (ซึ่งช่วยปิดเสียงวิจารณ์ภายในตามแนวคิดของ Burkman)

        5. การบิดเบือนของเวลา (Time Distortion):

           เวลารู้สึกว่าผ่านไปเร็วมาก (เมื่ออยู่ในสภาวะที่น่าตื่นเต้น) หรือช้ามาก (เมื่อจดจ่อกับรายละเอียด)

        6. ความรู้สึกว่าตนเองสามารถควบคุมได้ (Sense of Control): 

           รู้สึกว่าตนเองเป็นผู้กำกับสถานการณ์

      2. การประยุกต์ใช้ในบริบทของการศึกษาและ Burnout

          แนวคิด Flow มีความเกี่ยวข้องโดยตรงกับการทำงานของครูใน สพม.บุรีรัมย์ และการป้องกัน Burnout Type 2 ดังนี้:

          2.1 Flow กับการป้องกัน Burnout Type 2

                - ความสนใจที่แท้จริงคือ Flow: 

                  การที่ครูทำงานที่ "สนใจอย่างแท้จริง" คือการที่ครูได้เข้าสู่สภาวะ Flow เมื่อทำกิจกรรมนั้นซ้ำ ๆ ซึ่งตรงข้ามกับการทำงานที่ ขัดแย้งกับธรรมชาติภายใน (Burnout Type 2) การอยู่ใน Flow ทำให้ครูรู้สึกว่า "งานไม่ใช่ปัญหาที่ต้องแก้ แต่เป็นประสบการณ์ที่ต้องสัมผัส"

                การเอาชนะความเบื่อหน่าย:                       การออกแบบกิจกรรมการเรียนรู้ให้เกิด ความท้าทายที่เหมาะสมกับทักษะ ของนักเรียนและตัวครูเอง เป็นการหลีกเลี่ยง ความเบื่อหน่าย ซึ่งเป็นอาการหลักของ Burnout Type 2

            2.2 Flow กับ "นาทีทองของการสอน" (Golden Minute)

                  Spot Check: Csikszentmihalyi เสนอเครื่องมือที่เรียกว่า Spot Check (สุริยา, อ้างถึงในบทความปี 2559) เพื่อให้ผู้เรียนระบุ ระดับความรู้สึก ในขณะนั้น (เช่น ตื่นเต้น, เบื่อหน่าย, วิตกกังวล)

                การประยุกต์ใช้ของศึกษานิเทศก์: 

               ศึกษานิเทศก์สามารถใช้หลักการ Flow เพื่อช่วยครูค้นหา "นาทีทองของการสอน" โดยการวิเคราะห์ว่า "การปฏิบัติงาน (Practicus)" ในรูปแบบใดที่นำไปสู่สภาวะ Flow ในห้องเรียนมากที่สุด ซึ่งจะทำให้ครูสามารถเชื่อมโยง "ความสำเร็จเชิงประจักษ์" (ความก้าวหน้าของผู้เรียน) เข้ากับ "ผลลัพธ์ทางจิตวิญญาณ" (ศาสนะ) ของตนเองได้อย่างชัดเจนครับ