ความเครียดและการทำงานอันไม่รอบคอบของสมอง

  

       

            Robert M. Sapolsky 

      ก่อนจะเกิดพฤติกรรมสำคัญที่สุด ที่ส่งผลกระทบสาหัสต่อชีวิตมักเป็นช่วงเวลาที่เต็มไปด้วยความเครียด !

ทวิวิภาคพื้นฐานของการตอบสนองต่อความเครียดแบบเฉียบพลันและแบบเรื้อรัง

         ภาวะธำรงดุล(Homeostasis ) หมายถึง การมีอุณหภูมิร่างกาย อัตราการเต้นของหัวใจ ระดับกลูโคส และอื่น ๆ อยู่ในระดับที่เหมาะสมที่สุด 

         ส่วนตัวสร้างความเครียด (Stressors) คือ อะไรก็ตามที่ขัดขวางสมดุลภายใน 

         เหตุการณ์สำคัญในสมอง เป็นสื่อกลางเริ่มต้นการตอบสนองต่อความเครียด ว่าจะ "สู้หรือหนี" 

         เราจะต่งใช่พลังงานสำหรับกล้ามเนื้อ และการตอบสนองต่อความเครียด จะระดมพลังงานจากแหล่งเก็บกักในร่างกายให้ออกมาไหลเวียนอย่างรวดเร็ว 

          อัตราการเต้นของหัวใจและความดันโลหิตจะเพิ่มขึ้น ส่งพลังหมันเวียนไปให้กล้ามเนื้อเร็วขึ้น 

          นอกจากนั้น ในช่วงเครียดโครงสร้างระยะยาว เช่น การเจริญเติบโต การซ่อมแซมเนื้อเยื่อ และการสืบพันธุ์ จะถูกเลื่อนออกไปจนกว่าจะพ้นวิกฤติ 

           การตอบสนองขั้นพื้นฐานต่อความเครียด เป็นกลไกทางสรีรศาสตร์ พบได้ในสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม 

          แต่สิ่งที่ค้นพบได้ในปัจจุบันคือ วิธีการทำงานของีวามเครียดในไพรเมตมีความซับซ้อนทางสังคมและเพิ่งวิวัฒนาการมาได้ไม่นาน 

          นิยามของสิ่งที่สร้างความเครียดนั้นครอบคลุมกว้างใหญ่ไพศาลกว่าความท้าทายทางกายภาพ ที่มีต่อภาวะการธำรงดุล เพราะได้รวมถึงการคิดว่า เรากำลังจะถูกผลักไสให้เสียภาวะสมดุลนั้น การตอบสนองต่อความคาดหมายว่า จะเครียดช่วยให้การปรับตัว หากความท้าทายทางกายภ่พกำลังจะเกิดขึ้นจริง แต่ถ้าคาดหมายอยู่ตลอดเวลา โดยไม่เกิดขึ้นจริง ก็จะวิตกกังวล เป็นโรคประสาท หวาดระแวง หรือเป็นไพรเมตประสงค์ร้ายและมีความเครียดเชิงจิตวิทยา การตอบสนองต่อความเครียดไม่ได้วิวัฒนาการมาเพื่อรับมือกับการมโนไปเองของสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม

        ถ้าพลังงานถูกใช้ไปกับควสมเครียดิย่างยาวนาน เราจะเสี่ยงกับปัญหาด้านกาเผาผลาญหลายรูปแบบ โรคเบาหวาน โรคความดันโลหิต การขัดขวางการเจริญเติบโต การซ่อมแซมเนื้อเยื่อเป็นเวลานาน การยับยั้งระบบสืบพันธุ์อย่างต่อเนื่อง วงจรตกไข่จะหยุดชงักในผู้หญิง การแข็งตัวของอวัยวะเพศชาย และสุดท้ายกากดภูมิคุ้มกันให้ต่ำลง ง่ายต่อการติดโรค

          แนวคิดทวิวิภาคแบบหนึ่งคือ การตอบสนองต่อความเครียดแบบเฉียบพลัน จะช่วยชีวิตเราได้ แต่ถ้าการตอบสนองต่อความเครียด อย่างต่อเนื่องจากสาเหตุทางจิตใจ สุขภาพของเราจะย่ำแย่ 

           มนุษย์ไม่เจ็บป่วย เพราะไม่สามารถกระตุ้นการตอบสนองต่อความเครียดเมื่อจำเป็น แต่มนุษย์เจ็บป่วยเพราะ กระตุ้นการตอบสนองต่อความเครียดบ่อยเกินไป นานเกินไป และด้วยเหตุผลทางจิตวิทยาล้วน ๆ 

             เราจะต้องรับมือกับผลกระทบด้านลบ รวมถึงผลกระทบที่ไม่พึงประสงค์บางประการต่อพฤติกรรมต่าง ๆ หลายประการ 

          

          

   

อ้างอิง:

Robert M. Sapolsky. (2568). BEHAVIOR. [ผู้แปล : เขมลักษณ์ ดีประวัติ]. กรุงเทพฯ : โซเฟีย อมรินทร์ คอร์เปอเรชั่นส์.