รายงานการวิเคราะห์เชิงปฏิบัติและเชิงนโยบาย: การใช้ข้อมูลอย่างมีประสิทธิภาพเพื่อพัฒนาโรงเรียนของสหวิทยาเขตลำปลายมาศ

รายงานการวิเคราะห์เชิงปฏิบัติและเชิงนโยบาย

เรื่อง การใช้ข้อมูลอย่างมีประสิทธิภาพเพื่อพัฒนาโรงเรียน

กรณีศึกษา: โรงเรียนในสหวิทยาเขตลำปลายมาศ (7 โรงเรียน)

สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาบุรีรัมย์

1. บทนำ

      การพัฒนาโรงเรียนในศตวรรษที่ 21 จำเป็นต้องใช้ “ข้อมูล” เป็นเครื่องมือหลักในการตัดสินใจ นโยบายของ สพฐ. และ สพม.บุรีรัมย์เน้นการเก็บ ใช้ และติดตามข้อมูลเชิงประจักษ์ รวมถึงการลดภาระครูและการรายงานซ้ำซ้อน รายงานฉบับนี้วิเคราะห์ศักยภาพและข้อจำกัดของการใช้ข้อมูลในโรงเรียนทั้ง 7 แห่งของสหวิทยาเขตลำปลายมาศ โดยเทียบกับกรอบคิดของ Elaine Allensworth – How to Use Data Effectively to Improve Schools และข้อมูลจากเอกสารภายใน ได้แก่

    (1) รายงาน ก.ต.ป.น. 2568

    (2) รายงาน Best Practices 2568

    (3) คู่มือการนิเทศ ติดตาม ปี 2568

    (4) การนิเทศติดตามระหว่างวันที่ 18-21 พฤศจิกายน 2568

ผลลัพธ์คือข้อเสนอเชิงปฏิบัติและเชิงนโยบายที่โรงเรียนและสหวิทยาเขตสามารถนำไปใช้ได้จริงทันที

2. กรอบแนวคิดที่ใช้ในการวิเคราะห์ (Framework)

    จาก Allensworth (2013) การใช้ข้อมูลอย่างมีประสิทธิภาพประกอบด้วยองค์ประกอบสำคัญ 4 ด้าน

      1. Focused Goals – มีเป้าหมายจำเพาะ ไม่กว้างหรือคลุมเครือ

      2. Useful Data Systems – ระบบข้อมูลที่เข้าถึงง่าย ถูกต้อง และเป็นปัจจุบัน

      3. Shared Interpretation – ครู ผู้บริหาร และทีมพัฒนา ตีความข้อมูลร่วมกัน

      4. Actionable Cycles – วงจรข้อมูล → วิเคราะห์สาเหตุ → กำหนดแทรกแซง → ติดตามผล

     กรอบนี้ถูกนำมาประเมินสภาพจริงของโรงเรียนทั้ง 7 ในสหวิทยาเขตลำปลายมาศ

3. ข้อมูลสรุปบริบทของสหวิทยาเขตลำปลายมาศ

    โรงเรียน 7 แห่งในสหวิทยาเขตลำปลายมาศ ได้แก่ ลำปลายมาศ / ทะเมนชัย / ตลาดโพธิ์ / ธารทอง / เมืองแฝก / จตุราษฎร์ / ชำนิ

    จุดร่วมของทั้ง 7 โรงเรียนจากรายงาน ก.ต.ป.น. Best Practices และการนิเทศติดตาม ได้แก่

     - มีการนิเทศภายในอย่างสม่ำเสมอ

     - มีข้อมูลผลการเรียน การมาเรียน ความประพฤติ และงานระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน

      - มี PLC ในหลายกลุ่มสาระ

      - มีนวัตกรรมเชิงพื้นที่ เช่น โครงการพันธุ์อาชีพ หรือชุมชนการเรียนรู้

     แต่ยังมีข้อท้าทายสำคัญ คือ

     • ข้อมูลกระจัดกระจายหลายระบบ

     • การวิเคราะห์ข้อมูลเชิงสาเหตุยังไม่เป็นระบบ

     • แผนแทรกแซงกว้างเกินไป ไม่เจาะจงรายกลุ่ม/รายบุคคล

     • ภาระการรายงานซ้ำซ้อนระหว่างโรงเรียน–สหวิทยาเขต–เขต

4. การวิเคราะห์สถานการณ์ตามกรอบ Allensworth

    4.1 Focused Goals – เป้าหมายยังกระจาย ไม่ชัดพอ

          - แต่ละโรงเรียนมีเป้าหมายเหมือนกันหลายข้อ เช่น คุณภาพผู้เรียน คุณลักษณะอันพึงประสงค์

          - แต่ตัวชี้วัดรายโรงเรียนยังต่างกัน ทำให้ระบบเทียบเคียง (benchmark) ทำได้ยาก

          - เป้าหมายหลายรายการไม่กำหนดค่าเป้าหมายเชิงตัวเลข (numeric target)

สรุป: ต้องมี “Cluster KPI” ร่วมทั้ง 7 โรงเรียนเพื่อลดความกระจัดกระจาย

    4.2 Useful Data Systems – ระบบข้อมูลมี แต่ยังไม่เชื่อมโยง

           - มี Q-info, Google Forms, ระบบงานธุรการ, บันทึกนิเทศ, ระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน

           - ข้อมูลเก็บไว้หลายที่ ทำให้ครูทำงานซ้ำ

           - ขาด Dashboard กลางที่รวมข้อมูลให้เข้าใจง่าย

           - ข้อมูล EWS ยังอยู่ระดับโรงเรียน ไม่สามารถมองภาพรวมทั้ง Cluster

สรุป: ต้องมีศูนย์ข้อมูลสหวิทยาเขต และ Dashboard กลาง 1 หน้า

     4.3 Shared Interpretation – การตีความข้อมูลร่วมกันมี แต่ไม่เป็นระบบ

            - PLC ใช้ข้อมูลประกอบ แต่ไม่ใช่ทุกครั้ง

            - การประชุมฝ่ายวิชาการยังเน้น “รายงานผล” มากกว่า “วิเคราะห์ปัญหาเชิงสาเหตุ”

            - ครูยังต้องการการพัฒนา Data Literacy

สรุป: ต้องมี Protocol การวิเคราะห์ข้อมูลแบบมาตรฐานในทุกโรงเรียน/ทุก PLC

    4.4 Actionable Cycles – วงจรข้อมูล → การปฏิบัติยังไม่ครบ

          - การติดตามผลหลังจัดกิจกรรมยังขาดความต่อเนื่อง

          - การแทรกแซงเป็นโครงการขนาดใหญ่ มากกว่าการแก้ปัญหาแบบ “จุดเล็ก precise intervention”

          - ระบบติดตาม EWS ยังไม่เป็นวัฏจักร

สรุป: ต้องกำหนด Action Cycle ราย 2–4 สัปดาห์พร้อมผู้รับผิดชอบ

5. ข้อเสนอเชิงปฏิบัติ (ระดับโรงเรียนและสหวิทยาเขต — ทำได้ทันที)

     5.1 ออกแบบ One-Page-Cluster Dashboard สำหรับทั้ง 7 โรงเรียน

ตัวแปรหลัก (Core Indicators):

           - ผลสัมฤทธิ์ด้านภาษาไทย คณิต อังกฤษ (ระดับห้อง/ระดับกลุ่ม)

           - อัตราการมาเรียน ≥ 90%

           - การส่งงาน/การบ้าน

           - จำนวนนักเรียนกลุ่มเสี่ยง EWS (รายชั้น)

            - การคืบหน้าของ PLC / การนิเทศภายใน

รูปแบบ: Google Sheet หรือ Data Studio ที่อัปเดตอัตโนมัติ

      5.2 จัดทำ “Cluster KPI 3–5 ตัว” ร่วมกัน

ข้อเสนอ KPI

      • นักเรียนอ่านคล่องร้อยละ ≥ 85%

      • นักเรียนมาเรียนสม่ำเสมอ ≥ 90%

      • นักเรียนกลุ่ม EWS ลดลง ≥ 30%

      • คะแนนเฉลี่ยกลางภาค/ปลายภาคดีขึ้น ≥ 0.2 SD

    5.3 กำหนด Data Protocol ในทุก PLC

          ขั้นตอน 6 ขั้น:

          • นำ Dashboard →

          • ระบุจุดตกหล่น →

          • วิเคราะห์สาเหตุ →

          • ออกแบบ micro-intervention (14 วัน) →

          • ทดลองใช้ →

          • สรุปบทเรียน (evidence brief)

    5.4 พัฒนา Data Literacy สำหรับครู

          • อบรมสั้น 2 ชั่วโมง/เดือน

          • เวิร์กช็อปการอ่าน dashboard

          • Coaching บนชั้นเรียนร่วมกับศึกษานิเทศก์

     5.5 จัดทำ Early Warning System (EWS) แบบสหวิทยาเขต

           - เหลือ 3 ตัวชี้วัดหลัก: การมาเรียน / ผลการเรียน / พฤติกรรม

           -  มี Workflow มาตรฐานสำหรับทุกโรงเรียน

          -  มีผู้รับผิดชอบชัดเจนในระดับชั้น–กลุ่มสาระ–โรงเรียน

6. ข้อเสนอเชิงนโยบาย (ระดับเขต)

     - ตั้ง Data Hub ลำปลายมาศ รวมผลการเรียน, Q-info, บันทึกนิเทศ, EWS

      - ลดรายงานซ้ำซ้อน — ให้ dashboard ใช้แทนรายงานประจำสัปดาห์/เดือน

      - นิเทศแบบ Coaching-based Supervision

      - กำหนด SLA การให้ข้อเสนอแนะ เช่น feedback ภายใน 48–72 ชม.

       - จัดงบสนับสนุน Data Capacity (เครื่องมือ + โค้ช + เวลาอบรม)

7. ตัวชี้วัดความสำเร็จ (Monitoring &

    Evaluation)

     • โรงเรียนใช้ Dashboard ร่วม ≥ 90% ภายใน 6 เดือน

     • กลุ่มเสี่ยง EWS ลดลง ≥ 25% ภายในปีการศึกษา

      • ผลสัมฤทธิ์ของทั้งสหวิทยาเขตเพิ่มขึ้น ≥ 0.2 SD

     • PCC ของกระบวนการนิเทศ (ความพึงพอใจ) ≥ 85%

8. สรุปข้อเสนอหลัก

    สหวิทยาเขตลำปลายมาศมีความพร้อมด้านข้อมูล แต่ยังขาดระบบเชื่อมโยง การตีความร่วม และความสามารถด้านการใช้ข้อมูลเพื่อการลงมือทำ การพัฒนา Data Hub, One-Page Dashboard, Cluster KPI และการนิเทศแบบ Coaching จะทำให้ข้อมูลกลายเป็น “เครื่องมือพัฒนาคุณภาพผู้เรียน” อย่างเป็นรูปธรรมทันที

ภาคผนวก

• ตัวอย่าง One Page Dashboard

• Template Data Protocol for PLC

• แผนผัง EWS สหวิทยาเขต

        

                    -1- 

        One Page Dashboard 

       สหวิทยาเขตลำปลายมาศ

       ประจำภาคเรียนที่ 1/2568

.......................................................

1) ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน

    (Academics Performance)

ตัวชี้วัดค่าเป้าหมายผลจริงสถานะคะแนนเฉลี่ยปลายภาค2.502.43🟡 ใกล้บรรลุอัตราไม่ผ่านเกณฑ์≤ 5%7%🔴 ควรเร่งปรับปรุงEffect Size (d)≥ 0.400.62🟢 ดีมาก 

2) คุณภาพกระบวนการสอน

    (Instructional Quality)

ประเด็นติดตามค่าเป้าหมายผลจริงสถานะใช้ Active Learning90%78%🟡แผนการสอนใช้ข้อมูลผู้เรียน80%62%🔴การนิเทศแบบกัลยาณมิตร100%100%🟢 

3) การเข้าเรียน & ความผูกพันผู้เรียน

    (Student Engagement)

• อัตราการมาเรียนเฉลี่ย: 92% (🟡 ลดลงเล็กน้อย)

• กลุ่มเสี่ยง (มาเรียนต่ำกว่า 80%): 6% (🔴)

• ความผูกพันโรงเรียนระดับสูง (แบบสอบถาม): 68% (🟡)

4) การพัฒนาครู (Teacher Capacity)

    - ประเด็นผลลัพธ์ครูเข้าร่วม PLC100%จำนวน Cycle ของ PLC3 รอบ/ภาคเรียนการใช้ข้อมูล (Data Use Skills)ระดับปานกลาง (ต้องพัฒนา)ความพึงพอใจต่อการนิเทศ4.2/5 

5) บริบทและทรัพยากร (Resources &

    Conditions)

• ความพร้อมด้าน ICT: 78% (🟡)

• อินเทอร์เน็ตบางห้องไม่เสถียร: 12 จุด (🔴)

• สื่อ/อุปกรณ์ใหม่ที่ได้รับการสนับสนุน: 3 รายการ

6) Highlight ความสำเร็จ (Best Practices)

⭐ โรงเรียนธารทองพิทยาคม: ระบบ Early Warning ลดกลุ่มเสี่ยงจาก 10% → 4%

⭐ โรงเรียนลำปลายมาศ: Active Learning + Coaching ได้ Effect Size 0.67

⭐ โรงเรียนตลาดโพธิ์พทยาคม: วิเคราะห์ข้อมูลรายห้องเชิงลึก ทำให้ผลสัมฤทธิ์เพิ่มขึ้นทุกระดับชั้น

7) ความเสี่ยงสำคัญ (Key Risks)

🔴 คุณภาพข้อมูลไม่สม่ำเสมอระหว่างโรงเรียน

🟡 ครูบางส่วนยังไม่คุ้นกับการใช้ Dashboard & Evidence-based

🔴 ปัญหาอินเทอร์เน็ตห้องเรียนบางพื้นที่

8) ข้อเสนอแนะเร่งด่วน (Action

     Recommendations)

• สร้าง Data Team ระดับสหวิทยาเขต (วิเคราะห์ข้อมูลแทนการรายงาน)

• ทำ Coaching Clinic รายโรงเรียน — เน้น Active Learning & Formative Assessment

• ยกระดับระบบ Early Warning ทุกโรงเรียน

• ปรับปรุงระบบข้อมูลกลาง (Q-Info / School Dashboard)

• แก้ไขจุดบอด ICT ภายใน 30 วัน

                          -2-

    Template: Data Protocol for PLC (Professional Learning Community)

..........................................................

    ฉบับกระชับ ใช้งานได้จริง เหมาะสำหรับครูและผู้บริหารในโรงเรียน ใช้ประชุม PLC เพื่อวิเคราะห์ข้อมูลเชิงลึกและวางแผนปรับปรุงคุณภาพผู้เรียน/การสอน

Template: Data Protocol for PLC

(ต้นแบบแบบฟอร์มวิเคราะห์ข้อมูลเพื่อการเรียนรู้ร่วมกัน)

1. ข้อมูลพื้นฐานของวง PLC

• ชื่อกลุ่ม PLC: ___________________________________

• วันที่ประชุม: ___________________________________

• สมาชิกที่เข้าร่วม: ___________________________________

• ประเด็น/มาตรฐาน/ตัวชี้วัดที่ต้องการพัฒนา: ______________________

2. ข้อมูลที่ใช้ในการวิเคราะห์ (Data Source)

    ✓ ข้อมูลผลสัมฤทธิ์

    ✓ ข้อมูลการเข้าเรียน

    ✓ ข้อมูลพฤติกรรม/วินัย

    ✓ ข้อมูลพื้นฐานผู้เรียน

    ✓ ผลการประเมินภายใน/ภายนอก

    ✓ ข้อมูลการนิเทศ/ข้อเสนอแนะ

(แนบไฟล์/แผ่นพับข้อมูลประกอบได้)

ระบุข้อมูลที่นำมาใช้ เช่น

• คะแนน O-NET, NT, RT

• ผลคะแนนกลางภาค/ปลายภาค

• Dashboard ปัจจุบันของโรงเรียน

• ข้อมูลห้องเรียนจากครูประจำชั้น

3. ขั้นตอนการใช้ Data Protocol

Step 1: Observe – ดูข้อมูลตามจริง (ไม่ตีความ)

ให้สมาชิกตอบอย่างสั้น กระชับ

• ข้อมูลบอกอะไร?

• ตัวอย่าง: “นักเรียนระดับ ม.1 คะแนนอ่านจับใจความต่ำสุดเฉลี่ย 38%”

• สิ่งที่เห็นชัดเจนจากข้อมูลคืออะไร?

• มีกลุ่มเสี่ยงหรือไม่ (Low performers / High performers)?

• รูปแบบที่พบซ้ำๆ (patterns/trends) คืออะไร?

  ✓ ประเด็นสำคัญที่พบ:

Step 2: Interpret – ตีความหมายของข้อมูล (สาเหตุที่เป็นไปได้)

คำถามชวนคิด

• ทำไมนักเรียนจึงมีผลลัพธ์แบบนี้?

• มีปัจจัยใดในชั้นเรียน/โรงเรียนที่อาจส่งผล?

• สัมพันธ์กับกลุ่มเสี่ยงหรือบริบทเฉพาะหรือไม่?

✓ สาเหตุ/โอกาสในการพัฒนา:

Step 3: Implications – ผลกระทบที่ต้องเร่งแก้ไข

• สิ่งนี้ส่งผลต่อผู้เรียนอย่างไร?

• ถ้าไม่เร่งแก้จะเกิดอะไรขึ้น?

• ส่วนงานใดต้องรับผิดชอบ?

✓ ประเด็นเร่งด่วน:

Step 4: Next Step (Action Plan) – แผนพัฒนารายสัปดาห์/รายเดือน

กรุณากำหนดแบบ SMART

• S (Specific): ระบุให้ชัดเจน

• M (Measurable): วัดผลได้

• A (Achievable): ทำได้จริง

• R (Relevant): ตรงโจทย์

• T (Time-bound): มีเวลาเริ่ม–จบ

กิจกรรม/มาตรการผู้รับผิดชอบเวลาตัวชี้วัดเครื่องมือวัด 

Step 5: Evidence of Impact – ร่องรอยผลลัพธ์ที่ต้องการเก็บ

• คะแนนก่อน–หลัง

• แบบประเมินชั้นเรียน

• การสังเกตพฤติกรรมผู้เรียน

• แบบทดสอบสั้นรายคาบ

• ผลสัมฤทธิ์งานชิ้นจริง

✓ ข้อมูลที่จะเก็บเพื่อประเมินผล:

4. ข้อเสนอ/ประเด็นที่ต้องการสนับสนุนจากผู้บริหาร/สหวิทยาเขต

• อุปกรณ์/สื่อ

• เวลาพบปะ PLC

• การนิเทศเฉพาะด้าน

5. สรุปผลการประชุม PLC

(ประธานวง PLC บันทึก)

✔ จุดเด่นของ Template นี้

• ใช้แนวคิด Data-Driven PLC

• เดินตามลำดับขั้นของ Data Protocol แบบมืออาชีพ

• กรอกง่าย, ใช้งานได้ทันทีในโรงเรียนทุกขนาด

• เหมาะสำหรับใช้ร่วมกับ Dashboard หรือข้อมูลรายวิชา

                            -3- 

ตัวอย่างแผนผัง EWS ระดับสหวิทยาเขต (ลำปลายมาศ)

.......................................................

┌────────────────────────────┐

                   │ สำนักงานเขตพื้นที่ สพม.บุรีรัมย์ │

                   │ (นโยบาย / เครื่องมือกลาง EWS) │

                   └──────────────┬─────────────┘

                                  │

                ┌─────────────────┴──────────────────┐

                │ คณะกรรมการสหวิทยาเขตลำปลายมาศ │

                │ (วิเคราะห์ข้อมูลรวม / กำกับติดตาม / │

                │ ส่งเสริมมาตรการป้องกัน-แก้ไขร่วม)│

                └──────────────┬────────────────────┘

                                 │

   ┌─────────────────────────────┼─────────────────────────────┐

   │ │ │

โรงเรียน A โรงเรียน B โรงเรียน C  

(จตุราษฎร์พิทยาคม) (ลำนารายณ์วิทยาคม) (หนองกี่พิทยาคม)

... รวม 7 โรงเรียนในสหวิทยาเขตลำปลายมาศ

   │ │ │

   │ **EWS โรงเรียน – 3 ด้านหลัก** (Data Tier) │

   │──────────────────────────────────────────────────────────────│

   │ 1) การมาเรียน (Attendance) │

   │ 2) การเรียนรู้ (Grade / Learning Progress) │

   │ 3) พฤติกรรม (Behavior / Risk) │

   │ │

   └───────────────┬───────────────────┬──────────────────────────┘

                   │ │

      ┌────────────▼────────────┐ ┌──────────────▼──────────────┐

      │ **ระบบคัดกรองรายห้องเรียน** │ │ **ระบบสนับสนุนรายบุคคล** │

      │ Homeroom Tier 1 │ │ Student Support Team │

      └────────────┬────────────┘ └──────────────┬──────────────┘

                   │ │

   ┌───────────────▼─────────────┐ ┌─────────────▼────────────────┐

   │ กลุ่มเสี่ยงระดับ 1 (Low Risk) │ │ กลุ่มเสี่ยงระดับ 2–3 (High Risk) │

   │ - ขาดเรียน < 5% │ │ - ขาดเรียนต่อเนื่อง >10% │

   │ - คะแนนตกเล็กน้อย │ │ - คะแนนต่ำกว่าเกณฑ์หลายวิชา │

   │ - พฤติกรรมเบื้องต้น │ │ - พฤติกรรมต้องติดตามพิเศษ │

   └───────────────┬─────────────┘ └──────────────┬────────────────┘

                   │ │

         ┌─────────▼────────┐ ┌─────────▼─────────┐

         │ **มาตรการโรงเรียน** │ │ **ศูนย์สหวิทยาเขต** │

         │ - ครูที่ปรึกษา │ │ - ทีมสนับสนุนร่วม │

         │ - ครูประจำวิชา │ │ - วิเคราะห์แนวโน้ม │

         │ - ครูแนะแนว │ │ - เชื่อมโยงชุมชน │

         └─────────┬────────┘ └─────────┬─────────┘

                   │ │

          ┌────────▼────────┐ ┌──────────▼──────────┐

          │ รายงานผล EWS รายเดือน │ │ รายงานรวมสหวิทยาเขต │

          │ ส่งฝ่ายบริหารโรงเรียน │ │ → สพม.บุรีรัมย์ │

          └────────┬────────┘ └──────────┬──────────┘

                   │ │

                   └─────────────┬───────────────┘

                                 │

                        ┌────────▼─────────┐

                        │ การตัดสินใจเชิงนโยบาย │

                        │ (Resource, Training, Tools) │

                        └──────────────────────┘

คำอธิบายกระบวนการ (แบบย่อ)

     1) สพม.บุรีรัมย์ (เขตพื้นที่)

          - กำหนดนโยบายและชุดข้อมูลกลาง EWS

           - กำกับคุณภาพมาตรฐานข้อมูลทั้ง 7 โรงเรียน

     2) คณะกรรมการสหวิทยาเขตลำปลายมาศ

        -  วิเคราะห์ข้อมูลภาพรวม

        - เปรียบเทียบแนวโน้ม (Benchmark) ระหว่างโรงเรียน

        - ติดตามความสำเร็จของมาตรการช่วยเหลือนักเรียน

     3) โรงเรียน (Tier 1–3 Interventions)

        - คัดกรองนักเรียนตาม 3 ด้าน: การมาเรียน–ผลการเรียน–พฤติกรรม

         - จัดระดับความเสี่ยง (Low/Moderate/High)

         - ส่งต่อกรณีเสี่ยงสูงให้ SST / แนะแนว / สหวิทยาเขต

     4) รายงานและการนำข้อมูลไปใช้

          - โรงเรียนรายงานทุกเดือน

          - สหวิทยาเขตจัดทำ Dashboard รวม

          - สพม.ใช้ข้อมูลปรับทรัพยากรและมาตรการ