การวิเคราะห์แบบจำลองทางความคิด (Mental Models) ที่ขับเคลื่อนความสำเร็จของสหวิทยาเขตลำปลายมาศ สพม.บุรีรัมย์ ตามหลักการ Iceberg Model

การวิเคราะห์แบบจำลองทางความคิด (Mental Models) ที่ขับเคลื่อนความสำเร็จของสหวิทยาเขตลำปลายมาศ สพม.บุรีรัมย์ ตามหลักการ Iceberg Model

บทนำ

      โมเดลภูเขาน้ำแข็ง (Iceberg Model) เป็นเครื่องมือเชิงระบบที่ช่วยให้สามารถวิเคราะห์ปัญหาหรือความสำเร็จโดยการเจาะลึกจาก เหตุการณ์ (Events) สู่ รูปแบบพฤติกรรม (Patterns) และค้นหา โครงสร้างของระบบ (System Structure) ที่ขับเคลื่อนสิ่งเหล่านั้น ท้ายที่สุด โมเดลนี้มุ่งเป้าไปที่ แบบจำลองทางความคิด (Mental Models) ซึ่งเป็นรากฐานของความเชื่อและค่านิยมที่สร้างระบบทั้งหมดขึ้นมา การวิเคราะห์นี้มีวัตถุประสงค์เพื่อระบุแบบจำลองทางความคิดที่ซ่อนอยู่เบื้องหลังความสำเร็จในการยกระดับคุณภาพการศึกษาของสหวิทยาเขตลำปลายมาศ สพม.บุรีรัมย์

การวิเคราะห์จากโครงสร้างสู่แบบจำลองทางความคิด ความสำเร็จของสหวิทยาเขตลำปลายมาศ โดยเฉพาะ "การเพิ่มขึ้นของค่าเฉลี่ยและการลดลงอย่างมีนัยสำคัญของส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน (SD) " บ่งชี้ว่ามีแบบจำลองทางความคิดที่แข็งแกร่งและเป็นเอกภาพในการบริหารจัดการ:

1. ความเชื่อที่ขับเคลื่อนโครงสร้างของระบบ (Shaping the System Structure)

     แบบจำลองทางความคิดในระดับนี้กำหนดทิศทางและกลไกการบริหารจัดการที่สร้างผลลัพธ์เชิงบวก:

      Belief 1: "การนำโดยผู้นำร่วม (Collective Leadership) ดีกว่าการนำโดยบุคคล"

              หลักฐานที่สะท้อน: การประยุกต์ใช้หลักการ "Lead Collectively" โดยใช้ทีมบริหารและครูร่วมวางแผนและติดตามผล

             นัยยะ: สหวิทยาเขตฯ เชื่อว่าการกระจายอำนาจความรับผิดชอบ (Shared Responsibility) และการสร้างความเป็นเจ้าของร่วม (Collective Ownership) ในผลลัพธ์ทางการศึกษา เป็นหนทางที่มีประสิทธิภาพสูงสุดในการขับเคลื่อนนโยบายสู่การปฏิบัติ (Leithwood & Sun, 2024)

      Belief 2: "ข้อมูลเชิงประจักษ์คืออาวุธสำคัญในการลดความเหลื่อมล้ำ"

            หลักฐานที่สะท้อน: การลดลงของค่า SD อย่างชัดเจน; ข้อเสนอให้พัฒนา Data Dashboard และใช้ PDCA Cycle

           นัยยะ: มีความเชื่อว่าความสำเร็จไม่ควรจำกัดอยู่แค่การเพิ่มค่าเฉลี่ย แต่ต้องมั่นใจว่าทุกโรงเรียนได้รับการยกระดับคุณภาพเท่าเทียมกัน (ลด SD) โดยอาศัยข้อมูลที่ถูกต้องและรวดเร็วเป็นเครื่องมือในการตัดสินใจและติดตามผลอย่างเป็นระบบ (UNESCO, 2025)

2. ค่านิยมที่ขับเคลื่อนรูปแบบพฤติกรรม (Shaping Patterns of Behavior)

    แบบจำลองทางความคิดในระดับนี้กำหนดพฤติกรรมการจัดการเรียนรู้และพัฒนาบุคลากรภายในโรงเรียน:

    Value 1: "การเรียนรู้ต้องเป็นกระบวนการสร้างสรรค์และลงมือทำ"

         หลักฐานที่สะท้อน: การประยุกต์ใช้ Active Learning เป็นกลไกสำคัญในการพัฒนาทักษะการคิดวิเคราะห์และการทำงานเป็นทีม

         นัยยะ: ระบบเชื่อว่าการเรียนรู้แบบเก่าที่เน้นการบรรยายไม่เพียงพอต่อการสร้างผลสัมฤทธิ์ที่มีนัยสำคัญ (Hattie, 2009) ครูจึงถูกคาดหวังให้เปลี่ยนบทบาทเป็นผู้อำนวยความสะดวก เพื่อส่งเสริมให้ผู้เรียนเป็นผู้สร้างความรู้ (Constructivism) ซึ่งเป็นรากฐานของทักษะที่นำไปใช้ได้จริง

    Value 2: "การพัฒนาครูเป็นหน้าที่ต่อเนื่องและทำได้โดยชุมชน"

            หลักฐานที่สะท้อน: ข้อเสนอให้ส่งเสริม Professional Learning Community (PLC) และ Coaching อย่างต่อเนื่อง

           นัยยะ: สหวิทยาเขตฯ ปฏิเสธแนวคิดการพัฒนาครูแบบโดดเดี่ยว แต่เชื่อในพลังของการเรียนรู้ร่วมกัน (Peer Learning) และการสะท้อนผลเชิงวิชาชีพภายในเครือข่าย เพื่อให้เกิดการปรับปรุงวิธีสอนอย่างยั่งยืน

3. สมมติฐานที่ขับเคลื่อนเหตุการณ์และผลลัพธ์ (Shaping Events and Outcomes)

    แบบจำลองทางความคิดในระดับนี้เชื่อมโยงการศึกษาเข้ากับบริบทภายนอก:

     Assumption 1: "โรงเรียนไม่ใช่เกาะ แต่เป็นส่วนหนึ่งของชุมชน"

              หลักฐานที่สะท้อน: การประยุกต์ใช้แนวคิด Community School Model เพื่อดึงศักยภาพและทรัพยากรจากผู้ปกครองและชุมชน

             นัยยะ: มีความเชื่อว่าการยกระดับคุณภาพการศึกษาจะสำเร็จได้ก็ต่อเมื่อบริบททางสังคมและเศรษฐกิจของชุมชนถูกนำเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของการเรียนรู้และการสนับสนุน

        Assumption 2: "ความรู้ต้องนำไปสู่ความยั่งยืนในชีวิต"

             หลักฐานที่สะท้อน: การประยุกต์ใช้ Post-Anthropocentric Learning

             นัยยะ: การจัดการเรียนรู้ไม่ได้มุ่งเน้นเพียงผลสัมฤทธิ์เชิงวิชาการเท่านั้น แต่ขยายไปสู่การสร้างสำนึกในการอยู่ร่วมกับธรรมชาติและเทคโนโลยีอย่างสมดุล ซึ่งเป็นกรอบคิดสำคัญสำหรับการพัฒนาผู้เรียนเพื่อชีวิตในอนาคต

บทสรุป

      แบบจำลองทางความคิดที่อยู่เบื้องล่างความสำเร็จของสหวิทยาเขตลำปลายมาศ คือการเปลี่ยนกระบวนทัศน์จากการบริหารแบบราชการ (Bureaucratic Management) ไปสู่ การบริหารเชิงระบบที่ยึดโยงกับข้อมูลและความร่วมมือ (Data-Informed, Collaborative System) ความเชื่อเหล่านี้ได้ถูกถอดรหัสออกมาเป็นโครงสร้างการบริหารแบบผู้นำร่วมและการจัดการเรียนรู้เชิงรุก ซึ่งเป็นที่มาของขนาดอิทธิพล (d \approx 0.62) ที่สูงอย่างมีนัยสำคัญ

บรรณานุกรม 

Hattie, J. (2009). Visible Learning: A synthesis of over 800 meta-analyses relating to achievement. Routledge.

Leithwood, K., & Sun, J. (2024). How School Leadership Influences Student Learning: Updated Meta-Analysis. Educational Administration Quarterly.

UNESCO. (2025). School Leadership Matter Summit Report. Paris: UNESCO Publishing.

Would you like me to analyze another educational case study or explore one of these mental models in greater depth?